Laktoza – fakty i mity

Czym jest laktoza?

Laktoza to cukier występujący nie tylko w mleku krowim, ale także w mleku ssaków, w tym kobiecym. Jest niezwykle istotna w rozwoju dzieci. Zwiększa wchłanianie wapnia, cynku i magnezu. Pełni też ważną rolę w rozwoju mózgu. Pełni też funkcje prebiotyczne – promuje wzrost dobroczynnych bakterii Lactobacillus. Jak widzicie, nie taki diabeł straszny, jak go malują – cukier mleczny w nabiale, a zwłaszcza w mleku kobiecym ma wręcz działanie prozdrowotne.

Czym jest nietolerancja laktozy?

Nietolerancja laktozy to zaburzenie trawienia, polegające na niewystarczającej produkcji enzymu trawiennego, laktazy, niezbędnej do strawienia cukru obecnego w nabiale – laktozy. W wyniku braku możliwości strawienia laktozy, dochodzi do nagromadzenia wody w jelitach i nasilenia procesów fermentacyjnych zalegających cukrów.

Czym różni się nietolerancja od alergii?

Alergia może dotyczyć jedynie białek mleka i ma podłoże immunologiczne, a nietolerancja laktozy (cukru) spowodowana jest niewystarczającą produkcją enzymu trawiennego laktazy. Pojęcie ‘’alergia na laktozę’’ nie istnieje.

Czym objawia się nietolerancja laktozy?

Objawami nietolerancji są zaburzenia pracy układu pokarmowego, wynikające z zalegania niestrawionej laktozy – wzdęcia, bóle brzucha, biegunka, uczucie i odgłosy ,,przelewania’’.

Jakie są przyczyny nietolerancji laktozy?

Najczęstszą przyczyną jest pierwotny (dziedziczny) niedobór laktazy. W tym przypadku produkcja laktazy zmniejszająca się stopniowo wraz z wiekiem.

Istnieje tez wrodzony niedobór laktazy, jednak jest on niezwykle rzadki – pojawia się już o noworodków, tuż po pierwszym podaniu mleka matki lub modyfikowanego.

Nietolerancja może też mieć charakter przejściowy, który jest wynikiem chorób lub uszkodzeń kosmków w jelitach (np. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, infekcje żołądkowo-jelitowe wirusowe lub bakteryjne, zakażenia pasożytnicze i inne choroby jelit) i ustępuje po wdrożeniu leczenia i regeneracji kosmków jelitowych.

Nietolerancja laktozy może być też spowodowana nadużywaniem leków (np. antybiotyków, NLZP – ibuprofen, naproksen i inne leki przeciwbólowe), niedożywieniem, a także długotrwałym stosowaniem diety bezmlecznej (np. wegańskiej).

Jak diagnozuje się nietolerancję laktozy?

Najczęściej za pomocą eliminacji laktozy z diety i prowokacji pokarmowej – czyli obserwacji dolegliwości po spożyciu nabiału bogatego w laktozę. . Stosuje się również wodorowy test oddechowy (to rekomendowane badanie, test jest nieinwazyjny i bezbolesny), a także analizę pH kału, badanie krwi po obciążeniu laktozą, endoskopię i badania genetyczne w przypadku hipolaktazji dorosłych. 

Czy w wyniku nietolerancji laktozy należy całkowicie zrezygnować z laktozy?

Nie, ponieważ osoby dotknięte problemem nietolerancji laktozy nadal mają możliwości trawienia jej w niewielkich ilościach. W przypadku całkowitej rezygnacji z laktozy, produkcja enzymu (choćby w małych ilościach) zaniknie. Wyniki badań wskazują, że większość osób z nietolerancją laktozy toleruje 12g laktozy w pojedynczej dawce. Oczywiście każda osoba jest inna, dlatego też należy indywidualnie określić swoją wrażliwość na laktozę za pomocą obserwacji. Większość leków, suplementów i produktów naturalnie zawierających minimalną ilość laktozy (jak np. odżywki białkowe) może być bezpieczna dla osób nietolerujących laktozy.

Czy w wyniku nietolerancji laktozy należy zrezygnować ze stosowania odżywek białkowych?

Nie, ponieważ w standardowej odżywce białkowej znajduje się niewielka ilość laktozy.

W standardowej, 30-gramowej porcji odżywki białkowej WPC znajduje się 1,35g laktozy.

W przypadku wyjątkowej nadwrażliwości na laktozę warto sięgnąć po odżywkę białkową WPI – w 30g znajduje się jedynie 0,5g laktozy.

Jakie produkty naturalnie zawierają niewielką ilość laktozy?

Do takich produktów zalicza się (g laktozy/100g produktu):

• Masło (0,6g/100g) – jak widać, masło bez laktozy to zabieg czysto marketingowy!
• Odżywka białkowa (WPI) (1,6/100g)
• Sery żółte (0,1g/100g)
• Parmezan (0,1g/100g)
• Sery typu Feta (1g/100g)
• Ser topiony (1g/100g)
• Mozzarella (1g/100g)
• Sery pleśniowe (0,1g/100g)
• Śmietana 18% (3,6g/100g)
• Śmietana 30% (3,1g/100g)
• Ser twarogowy półtłusty (3/2g/100g)

Jakie produkty zawierają dużą ilość laktozy?

Przede wszystkim mleko w proszku, w którym znajduje się nawet 50g laktozy w 100g (!). Bogate w laktozę jest też:

• Mleko krowie (w zależności od zawartości tłuszczu 4,6-4,9g/100g)
• Pełne mleko w proszku (39g/100g) – uwaga na słodycze
• Maślanka (4,7g/100g)
• Jogurt 2% (4,8g/100g)

Czy nietolerancję laktozy można wyleczyć?

W przypadku nietolerancji o charakterze przejściowym (spowodowanej chorobami jelit, zakażeniem i innymi czynnikami) leczenie wdraża lekarz gastrolog.

W przypadku najczęściej występującego, dziedzicznego, postępującego wraz z wiekiem niedoboru laktazy jedynym ‘’leczeniem’’ jest dieta uboga w laktozę. Na rynku istnieją leki zawierające laktazę, jednak jest to rozwiązanie doraźne i ‘’leczenie’’ objawowe. Podstawą jest dbanie stan jelit, obserwacja swojego organizmu i stosowanie zbilansowanej diety zawierającej produkty o niskiej zawartości laktozy.